Verduurzaming stokt door verouderd appartementsrecht: ‘Zonder wetswijziging lopen VvE’s vast’

De verduurzaming van honderdduizenden appartementen dreigt vast te lopen. Dat blijkt uit berichtgeving van De Telegraaf, die inzage kreeg in een nog niet openbaar gemaakt rapport van adviesbureau Berenschot in opdracht van het ministerie van Volkshuisvesting. Ook BNR berichtte hierover. Volgens het rapport kunnen Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) hun gebouwen nauwelijks aanpassen door een wirwar aan regels en juridische belemmeringen, met mogelijk grote gevolgen voor het behalen van de klimaatdoelen.

Volgens de onderzoekers moet bij ruim 70 procent van de VvE’s de zogenoemde splitsingsakte worden aangepast om bijvoorbeeld zonnepanelen te plaatsen, laadpalen te installeren of een aansluiting op een warmtenet te realiseren. Zulke aanpassingen vergen vaak unanimiteit onder de appartementseigenaars en soms zelfs toestemming van banken. “Die obstakels leiden ertoe dat een aanzienlijk deel van de benodigde wijzigingen vertraging zal oplopen of zelfs helemaal niet wordt gerealiseerd”, schrijven de onderzoekers.

Een oud probleem in een nieuwe context

De constatering van Berenschot komt niet uit de lucht vallen. Al ruim tien jaar wordt gewaarschuwd dat de wettelijke kaders rond het appartementsrecht niet aansluiten op de huidige praktijk. Toenmalig minister Stef Blok wees daar in 2014 al op in een brief aan de Tweede Kamer: veel VvE’s werken nog steeds met oude modelreglementen, waarin verduurzaming of nieuwe technologieën niet zijn meegenomen.

De Werkgroep Modernisering Appartementsrecht Nederland (WMANL), waarin notarissen en juristen samenwerken, stelt al jaren dat het werken met verouderde reglementen leidt tot onnodige conflicten, hoge beheerskosten en stilstand. Volgens de werkgroep is er behoefte aan één set uniforme regels voor alle VvE’s, zodat verduurzamingsmaatregelen eenvoudiger en rechtsgelijk kunnen worden genomen.

Hoewel de Wet verbetering functioneren verenigingen van eigenaars uit 2018 een stap in de goede richting was, onder meer door het mogelijk te maken dat VvE’s geld kunnen lenen en verplicht moeten sparen voor onderhoud, liet die wet belangrijke thema’s liggen. Zo werd niets geregeld over verduurzaming, laadpalen of aansluiting op warmtenetten.

De prijs van traagheid

Dat juridische traagheid inmiddels maatschappelijke gevolgen heeft, is duidelijk. De overheid wil dat in 2030 1,5 miljoen woningen aardgasvrij of aardgasvrij-ready zijn, en dat 500.000 bestaande gebouwen op een warmtenet worden aangesloten. Die ambities lopen gevaar zolang VvE’s vastzitten in juridische structuren die nog stammen uit de tijd dat verduurzaming geen thema was.

Een wetswijziging die het mogelijk maakt om met 80 procent van de stemmen besluiten over verduurzaming te nemen, zou een grote doorbraak betekenen. Niet alleen voor de energietransitie, maar ook voor de slagvaardigheid van VvE’s in het algemeen. Volgens deskundigen in het appartementsrecht is dat ook de kern van het probleem: zolang unanimiteit de norm blijft, blijven noodzakelijke aanpassingen op de plank liggen.

Wetgeving blijft achter op de werkelijkheid

De WMANL heeft inmiddels een conceptwetsvoorstel uitgewerkt, waarin onderdelen van het appartementsrecht worden gemoderniseerd. Daarin is onder meer aandacht voor oplaadpunten voor elektrische voertuigen, financiering van onderhoud en verduurzaming, en een op maat gemaakt reglement voor kleine VvE’s.

Volgens de werkgroep is het tijd dat de overheid deze initiatieven oppakt en samenvoegt tot een nieuw wettelijk kader. Harmonisatie en uniformering zijn noodzakelijk om de dagelijkse praktijk van VvE’s in lijn te brengen met de maatschappelijke opgaven van deze tijd.

Een moment van keuze

Het rapport van Berenschot maakt pijnlijk duidelijk dat de impasse niet langer een technisch of juridisch detail is, maar een rem op de nationale klimaatdoelen. Terwijl gemeenten plannen maken voor de warmtetransitie en bewoners willen verduurzamen, loopt het bij de VvE’s vast.

Opvallend is dat het rapport al sinds de zomer bij het ministerie ligt, zonder dat het openbaar is gemaakt of dat de Kamer hierover is geïnformeerd. Een woordvoerder van minister Mona Keijzer (BBB) liet aan De Telegraaf weten dat het rapport “hopelijk snel” samen met een Kamerbrief zal worden verzonden.

De vraag is dus niet langer of de wet moet worden aangepast, maar wanneer. Zolang Den Haag blijft aarzelen, blijven duizenden VvE’s met goede bedoelingen vastzitten in papieren structuren uit het verleden.